27 Июля 2024
"Надо любить и хранить те образцы русского языка, которые унаследовали мы от первоклассных мастеров". Д.А.Фурманов
Меню сайта
   Главная
   Новости
   Об АПРЯЛЮО
   Журнал, юбилеи
   Подшивка
   Конференции
   Семинары
   Конкурсы
   Международное
    сотрудничество
   Достижения студентов
    и школьников
   Методический уголок
   Литературная страничка
   Объявления
   О сайте
Поиск на сайте


Статистика


Наниты Асиат. Ӕнустӕм цӕрӕццаг
                                                              «…Коста Хетагуров одним взлетом
             взлетел до вершины Кавказских гор
                                                                 и перешагнул русскую равнину».
                                                                                              В. Абаев
 
    Къостайы поэзи  нӕ сабибонтӕй  фӕстӕмӕ ахъардта не уӕнгты мады ӕхсырау. Ӕртыккаг къласы куы  ахуыр кодтон, уӕд базонгӕ дӕн Хетӕгкаты Къостайы «Ирон фӕндыр»-имӕ. Райст-бавӕрд чиныг куы уыдаид, уӕд ыл афтӕ раджы  нӕ амбӕлдаин, фӕлӕ уыдис къухты, къухӕй-къухмӕ цыд, ӕмӕ йӕ алчи дӕр каст. Стӕй уӕлдӕр  кълӕсты та ӕппынӕдзух «Къоста, Къоста» кодтам –  цы скъолайы, цы хӕдзары…
    Уый ууыл дзурӕг у, ӕмӕ Къоста  рагӕй у нӕ зарӕджы сӕр, ӕмӕ афтӕ  кӕй фыста:
 
«Иу бон ӕгъгъӕд у мысынӕн,
Иу бон кӕндзыстут мӕ дзырд,
Уый фӕстӕ ферохуыдзынӕн, –
Ничиуал зондзӕн мӕ цырт», –

уый раст нӕу. Къоста у ӕнустӕм цӕрӕццаг.

     Ӕнӕхъуаджы нӕ  фыста Нафи: «Къоста хауы уыцы стӕм мыггаг  ӕрвон рухсдӕттӕгтӕм, кӕцытӕ иу хатт  ӕмӕ ӕнустӕм аныгуылынц, фӕлӕ  иу хатт ӕмӕ ӕнустӕм  махӕн ныууадзынц сӕ  зондджындзинады рухс, Данкойау, сӕ судзгӕ зӕрдӕты арт.»
   Къоста у нӕ адӕмы  кад, национ сӕрыстырдзинад, нӕ  уӕларвон зӕд, Хуыцауӕй ӕрвыст.
   Хӕххон адӕмы сӕрыл кӕддӕриддӕр  сдзурын бахъуыдаид, сӕ сӕрхъуызой Къоста уыд.
   Къостайы рӕстӕджы Ирыстоны  зӕхкусджытӕ карз тох кодтой зӕххы  сӕрыл, ӕмӕ Къоста уыцы тохы  кӕрӕй-кӕронмӕ уыд фӕллойгӕнджыты фарс. Йӕ поэтикон ӕмӕ публицистон уацмысты уый ӕппӕт  Уӕрӕсейӕн равдыста Кавказы  фӕллойгӕнджыты  цыфыддӕр уавӕр ӕмӕ сидтис се ‘хсӕн хӕлардзинад фидар  кӕнынмӕ, ӕфсымӕрон адӕмты литературӕты,  уӕлдайдӕр, уырыссаг  литературӕйы раззагдӕр традицитыл ахуыр  кӕнынмӕ.
   Къоста, фыццаджыдӕр, уыд ирон  фӕллойгӕнӕг адӕмы хъӕбул. Фӕлӕ  уый хорз зыдта, иу адӕмӕн дӕр хицӕнӕй сӕрибардзинад ссарӕн  кӕй нӕй. Уымӕ гӕсгӕ адӕмты ‘хсӕн  хъуамӕ сфидар уа ӕфсымӕрдзинад, цӕрой ӕмуд ӕмӕ  кӕрӕдзийӕн ӕххуыс кӕной.  Ӕмӕ йӕхи дӕр хуыдта  дунейы хъӕбул, йӕ фыдыбӕстӕ та –  ӕгас Дуне…
    Стыр аргъ кӕнынц Къостайӕн  канд ирон адӕм нӕ, фӕлӕ алы бӕстӕйы  дӕр. Йӕ уацмыстӕ тӕлмац ӕрцыдысты  125 ӕвзагмӕ. Йӕ уацмысты бӕрӕг  хай уырыссаг ӕвзагыл фыст кӕй  сты, уымӕ гӕсгӕ йӕ хуыдтой ирон  генион ӕмӕ уырыссаг стыр поэт. Уырыс Къостайы ӕрӕвӕрдтой Пушкин,  Лермонтов ӕмӕ Некрасовы ӕмрӕнхъ; Украинӕйы йӕ нымайынц Тарас  Шевченкойы ӕфсмӕрыл. Уый нысан  кӕны, чи йӕ бакӕсы, уыдон зӕрдӕтӕ  йӕхимӕ кӕй аздахы Къостайы стыр  поэтикон курдиат, кӕй сын свӕййы ӕнусон уарзон  поэт.
  Къоста диссаджы лӕг уыд  йӕ адӕймагон миниуджытӕй дӕр. Уыдис хъӕлдзӕг, дзырдарӕхст ӕмӕ цыргъзонд адӕймаг.
    Зӕрдӕмӕхъаргӕ у йӕ цардбӕллондзинад. Йе сфӕлдытады кӕрӕй-кӕронмӕ «кӕуы» йӕ  иунӕгдзинадыл – «Фӕрсыс-ма мӕ чи дӕ, Уӕд-иунӕг  мӕ ном», «Цӕй мӕгуыр дӕ, иунӕг, Дӕ  мад амӕла» ӕмӕ а.д. Цардмӕ бӕлгӕйӕ  арвыста йӕ цыбыр бонтӕ.
   «Стӕмты йеддӕмӕ, алкӕмӕндӕр йӕ  цуры вӕййы, йӕ зӕрдӕмӕ хӕрз  ӕввахс чи у, ахӕм исчи… Чи йӕ ӕмбары… Йӕ цинагыл ын цин  чи кӕны, йӕ хъыгыл – хъыг, йӕ ӕнтыст  ӕхсызгон кӕмӕн у, йӕ къуылымпы –  маст; алкӕмӕн дӕр ахӕм ӕввахс  адӕймаг вӕййы кӕнӕ фыд, кӕнӕ  мад, кӕнӕ ӕфсымӕр, хо, кӕнӕ ус,  сывӕллӕттӕ… Фӕлӕ ӕз та? Мӕ фыды  канд уарзгӕ нӕ, фӕлӕ ма йын стыр  аргъ дӕр кодтон. Ахӕм сыгъдӕгзӕрдӕ,  лӕгуарзон, намысджын ӕмӕ ӕнӕхин адӕймӕгтӕ ӕз никуыуал федтон. Махӕн  кӕддӕриддӕр нӕ ныхас кӕрӕдзийыл  бадти, ӕмӕ мын мӕ чысылӕй фӕстӕмӕ цӕхгӕр никуы бауайдзӕф  кодта, цӕвгӕ нӕ, фӕлӕ. Ӕрмӕст  дзӕвгар рӕстӕгмӕ не ‘мбӕрста, ӕз  аивӕдты Академимӕ кӕй бацыдтӕн, уый нысан, ӕмӕ мӕ-иу иугӕндзон афарста – уӕддӕр цы уыдзынӕ,  цы? Тынг ӕй фӕндыд, ӕз ӕфсӕддон  кусӕг куы уыдаин, уый. Гъе, уӕддӕр  хӕрз ӕнгом никуы уыдыстӕм… Уый та  уый аххос уыди, ӕмӕ иумӕ чысыл  йеддӕмӕ нӕ цардыстӕм», – фыста Къоста йӕ фыстӕджы Цӕлыккаты Юльянӕмӕ (1899 азы 12-ӕм сентябрь).
   Ныр йӕ амӕлӕты фӕстӕ иунӕг  нал у, йе сфӕлдыстадӕн табугӕнджытӕй алкӕй бинонты ӕмдзӕрин дӕр у… Ӕгӕр бирӕ бинонты  хицау дӕр ма баци… Уый  дӕр хорз у зӕрдӕлӕууынӕн, стӕй йӕхи  загъдау, хъӕр мӕрдтӕм дӕр хъуысы,  ӕмӕ уый гӕнӕн нӕй,  абон Къоста йӕ адӕмӕн зӕды бынаты кӕй ис, уый йӕм ма ныхъхъуыса…

Наниты Асиат

Рубрика: "Русское слово в Южной Осетии", №2(16), 2019 год | Просмотров: 552 | Добавил: Редактор | Дата: 27 Июля 2024 года.
Друзья сайта
Президент РЮО
Правительство РЮО
Парламент РЮО
МИД РЮО
Посольство РФ в РЮО
Представительство Россотрудничества в РЮО
Международная ассоциация преподавателей русского языка и литературы
Координационный совет общественных организаций российских соотечественников
в Южной Осетии

Газет "Хурзæрин"
Газета "Южная Осетия"
"Sputnik - Южная Осетия"
ИА "Рес"
МИА "Южная Осетия сегодня"


Календарь
«  Декабрь 2019  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
      1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031
Архив записей